Emeklilik hayali kuran binlerce kişi 2025'te hak kaybına uğramamak için kurumları dilekçe yağmuruna tuttu. 2024'te emeklilik dilekçesi verenlerin 2025'te verenlere göre yüzde 30 daha fazla maaş alacak olmasına ilişkin tartışmalar hükümeti harekete geçirdi.
Hükümet, kamuoyunda tartışılan 2024 yılı ile 2025 yılı arasında ilk defa emekli olacak çalışanlara bağlanacak emekli aylıkları arasındaki oluşan yüzde 30 farkın giderilmesi konusunda çalışma başlattı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik ile Hazine ve Maliye Bakanlığı arasındaki yapılan görüşmelerin ekim ayı içinde somutlaştırılması, hazırlanacak düzenlemenin de Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunulması bekleniyor.
Emekli olacaklar arasındaki maaş farkını ortadan kaldırmak için alternatifli çalışma yürütüldüğü öğrenildi. Masadaki formüllerden birinin de 'güncelleme katsayısını belli oranda sabitleme' olduğu belirtildi.
Sorunun temeli; güncelleme katsayısı hesabının esasını oluşturan TÜFE oranı ile emekli aylıklarına yapılan artış oranları arasındaki farktan kaynaklanıyor. Bu fark her yıl ortaya çıkmıyor. Ancak enflasyonun yüksek olduğu yıllarda emekli aylıklarında ciddi farklılıklar yaşanmasına yol açıyor.
KATSAYI 1.42 OLACAK
Yılın ilk yarısında emeklilik başvurusu yapıldığında bir önceki yılın TÜFE ve büyüme oranları bilindiği için güncelleme işleminin kolaylıkla yapılabiliyor. Yılın ikinci yarısında emeklilik başvurusu yapıldığında TÜFE belli olmadığı için, özellikle yüksek enflasyonun olduğu dönemlerde durum daha önemli hale geliyor.
5510 Sayılı Kanun'un 29. maddesinin son fıkrasında 'Kanuna göre hesaplanan aylığın başlangıç tarihinin yılın ilk altı aylık dönemine rastlaması halinde ocak ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, yılın ikinci altı aylık dönemine rastlaması halinde ise öncelikle ocak ödeme dönemi, daha sonra temmuz ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanır' ifadesi yer alıyor.
Eğer çalışan yılın ilk 6 ayında emekli olduysa bir önceki yılın güncelleme katsayısı belli olduğu için güncelleme işlemi yapılacak ve ardından emekli aylıklarına yapılan artış oranı kadar ağırlığı artırılacak ve ele geçecek emekli aylığı hesaplanacak.
Örneğin sigortalı 2025 yılı ilk yarısı içinde emekli aylığı başvurusu yaptı. TÜFE 2025-2027 OVP'de tahmin edildiği gibi yüzde 41.5 ve büyüme de yüzde 3.5 olarak gerçekleşirse (41.5+1.05-yüzde 3.5'in yüzde 30'u) 2024 yılında uygulanacak güncelleme katsayısı 1.4255 olacak.
YÜZDE 86.1 ZAM
Eğer çalışan Aralık 2024'te emeklilik başvurusu yaparsa ne olacak? Henüz 2024 yılı TÜFE oranı belli olmadığı için hesaplanan aylığa 2024 yılı güncelleme katsayısı yerine emekli aylıklarına 2024 Ocak ve Temmuz döneminde yapılan artış oranları ayrı ayrı uygulanacak ve başvuru tarihindeki aylık bulunacak. 2024 yılında emekli aylıklarına ocak ve temmuz dönemi olmak üzere iki kez artış yapıldı.
YÜZDE 30 FARK OLUŞUYOR
Kısaca farkın nedeni 2024 yılının güncelleme katsayısının 1.42 civarında olacak olması ancak emekli aylık artışlarının yüzde 86 civarında olmasından kaynaklanıyor. Emekli aylıklarında fark 1.8616 ile (yaklaşık) 1.42 arasında kadar farklı olacak. Bu da yaklaşık yüzde 30 oranında bir fark anlamına geliyor.
BİR ÖRNEK
Örneğin; Temmuz 1999 yılında işe girmiş bir çalışan 9180 prim günü var. 2024 yılı sonu TÜFE oranının yüzde 45 oranında gerçekleşmesi dikkate alındığında bağlanacak maaş 33 bin 518 TL'yi buluyor.
Aynı kişi 2025'te emekli olacaksa alacağı maaş güncelleme katsayısı ile çarpıldığında 25 bin 890'a düşecek. Arada 8 bin TL gibi yüzde 30'u geçen bir fark oluşacak. Bu farkın kapanması ancak beş yıl sonra mümkün olabilecek.
ÇÖZÜM NE OLACAK?
Sorun ancak bir yasa değişikliği ile çözülebiliyor. Prim ve gün sayılarındaki değişiklik, seyyanen zam ve güncelleme katsayısındaki değişiklik gibi formüller masada yer alıyor.
Üzerinden durulan formüllerden biri 2024 yılı güncelleme katsayısının yine 2024 yılında emeklilere uygulanan toplam zam oranında (yüzde 86.16) şeklinde.
Bu formül; 2024 güncelleme katsayısının 1.4255 yerine, 1.8616 olarak değiştirilmesi anlamına geliyor. Yapılacak değişikliğin bütçeye getirecek ek maliyet uzmanlar tarafından tek tek hesaplanıyor.
BAKAN IŞIKHAN: FARKLA İLGİLİ ÇALIŞIYORUZ
Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'ndeki Kabine Toplantısı sonrası basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, '2024'te emekli olacaklarla 2025'te emekli olacakların aylıkları arasında oluşacak farkla ilgili bir çalışmanız var mı?
Kamuoyunda konuşulan bazı formüller var, bunlarla ilgili bir netlik var mı?' sorusunu 'Bir netlik yok, ekiplerimiz çalışıyor, Hazine ve Maliye Bakanlığımız ile çalışıyoruz.
Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımız ile bir araya gelip görüşeceğiz' diye yanıtladı. Öte yandan Bakan Işıkhan, çalışma saatlerinin kısaltılmasına yönelik çalışmalarının olmadığını kaydetti.